Waarom vegan versies van traditionele Mongoolse gerechten bij Altai?

Laten we allereerst stellen dat dit geen officieel onderzoek is, maar geschreven is vanuit onze eigen ervaringen, zowel in Nederland als in Mongolië. Wat wij lezen, horen en zelf ervaren, vormt de basis van deze blog.

De verbondenheid van Mongolië en vlees

Mongolië en vlees lijken vaak synoniemen; Er is nauwelijks een ander land waar zoveel vlees gegeten wordt, en de meeste Mongolen zijn daar ook erg trots op. Maar is deze trots terecht?

In Mongolië leven nog steeds veel traditionele nomaden, meer dan waar dan ook ter wereld. Deze nomaden leven in, van en met de natuur. In het harde klimaat van Mongolië, waar bomen schaars zijn en vee in overvloed, is vlees een belangrijke bron van voedsel. Bij ons bezoek aan Saran's familie in Mongolië wordt er traditioneel ook vaak een schaap of een geit bij een nomadenfamilie gekocht om dan in de keuken geslacht te worden, zodat de hele familie kan genieten van een feestmaal tijdens een speciale gelegenheid. Echter, traditioneel reduceerden Mongoolse nomaden hun vleesconsumptie in de zomer drastisch, wanneer de natuur hen voorziet van een overvloed aan zuivelproducten en ook bessen, fruit en groenten.

Seizoensgebonden voedselkeuzes

Deze originele traditionele seizoensgebonden verschuiving in het dieet van vlees naar vegetarisch had niet alleen te maken met de beschikbaarheid van voedsel, maar ook met diepgewortelde culturele en spirituele overtuigingen: De zomer is namelijk een tijd waarin het vee kan groeien en bloeien. Dit sluit ook aan bij het boeddhistische principe van het respecteren van leven, waarin het belangrijk is om dieren niet onnodig te schaden.

De lagere vleesconsumptie in de zomer hielp ook spijsverteringsproblemen te voorkomen, omdat het lichaam dan moeilijker zwaar en vet voedsel zoals vlees kan verwerken. Mongolen geloven dat de spijsvertering in de zomer zwakker is, waardoor lichtere, beter verteerbare voeding essentieel is voor hun gezondheid.

Daarnaast waren er ook praktische redenen voor het verminderde vleesgebruik in de zomer; De warme temperaturen maakten het moeilijk om vlees goed te conserveren zonder bederf. Dit leidde historisch gezien dus logischerwijze tot een lagere vleesconsumptie in de zomer, waarbij mensen meer afhankelijk waren van vers te consumeren zuivel- en plantaardige voeding.

Gezondheidsvoordelen van vegetarische gerechten

Overstappen naar een lichter dieet, rijk aan plantaardige en traditionele zuivelproducten, biedt gezondheidsvoordelen. In de warmere maanden heeft het lichaam minder behoefte aan de zware, vette voedingsmiddelen die typisch zijn voor de winter. Denk aan Airag (gefermenteerde paardenmelk), melk, yoghurt, kaas, room en gedroogde wrongel. Deze producten zitten vol voedingsstoffen die essentieel zijn voor de gezondheid tijdens het (zware!) nomadische leven. Een dieet dat echter te eenzijdig gebaseerd is op zuivelproducten kan op den duur ook weer nadelig zijn voor de gezondheid.

Groenten die goed gedijen in Mongolië zijn onder andere kool, wortelen, rapen, uien, knoflook en aardappelen. Daarnaast groeien er diverse bessen, en verrassend genoeg doet ook de watermeloen het goed in Mongolië. Onder invloed van de Sovjet-Unie werd de productie van groenten en granen sterk gesubsidieerd en gepromoot. Na de democratisering in 1990 stortte die productie echter in, toen veel fruit- en graanproducenten werden geprivatiseerd. De afgelopen jaren is de productie weer op een redelijk niveau gekomen, mede dankzij technieken zoals verwarmde kassen in de koudere seizoenen. Hoewel de productie van groenten en granen nog steeds in ontwikkeling is, zijn er steeds meer initiatieven die deze sector stimuleren, wat een positieve ontwikkeling is. (hier een interessant onderzoek over groente productie in Mongolië).

De huidige trends in Mongoolse eetgewoonten

De focus op meer vegetarisch eten in de zomer is de afgelopen jaren echter veel minder zichtbaar. Vlees staat echt centraal in elk gerecht en vaak op elk moment van de dag (ontbijt, lunch, diner). Vee en vlees is er tegenwoordig gewoonweg (jaarrond) in overvloed.

Toch is er de laatste jaren een opleving van de interesse in traditionele Mongoolse eetgewoonten, deels aangewakkerd door de kracht van sociale media; Video's en berichten van Mongoolse contentmakers benadrukken vaak de voordelen van een zomerdieet dat rijk is aan groenten en zuivel en arm aan vlees. Ook zijn er in Mongolië diverse campagnes en doktoren/specialisten die op educatieve wijze toelichten dat vleesconsumptie moet verminderen. Deze verhalen op sociale media bieden een moderne kijk op oude gebruiken, waardoor vooral jongere generaties opnieuw verbinding kunnen maken met hun culturele erfgoed en tegelijkertijd worden voorgelicht over de gezondheidsvoordelen van meer traditionele Mongoolse diëten. Daarbij groeit er ook een generatie op die het mooie van veganisme inzien; gebruik geen dieren wanneer het niet nodig is, zoals al eerder in deze blog benoemd. Vooral in het moderne stadsleven van Mongolië is een vegan leven steeds meer mogelijk.

Daarbij is het belangrijk om te beseffen dat de overvloed aan vee in Mongolië ook een keerzijde heeft. Een van de meest zorgwekkende problemen waar Mongolië tegenwoordig mee te maken heeft, is verwoestijning. Door de enorme aantallen schapen, geiten, koeien, paarden, kamelen en jaks heeft de natuur te weinig tijd om zich te herstellen. Elk sprietje gras, elke jonge boom of struik wordt door deze dieren opgegeten, waardoor het landschap steeds verder uitdroogt. Deze verwoestijning leidt niet alleen tot droogte, maar zorgt ook voor heftige overstromingen wanneer er zware regenbuien vallen, omdat de grond niet meer in staat is om het water op te nemen. Dit maakt duidelijk dat het behouden van de traditionele Mongoolse eetgewoonten, waarbij in de zomer minder vlees werd gegeten, niet alleen een culturele waarde heeft, maar ook ecologisch noodzakelijk is voor Mongolië.

Onze eigen ervaring met veganisme

Hoe zit het met ons zelf? Wij zijn zelf nog niet zo lang "vegan." Al vind ik dat label soms zwaar beladen, omdat er vaak nogal wat kritiek op rust. De betekenis achter veganisme is echter positief en mooi: het proberen te vermijden van het gebruik van dieren, voor zover als mogelijk. Tegenwoordig is er veel mogelijk, wat betekent dat het gebruik van dieren in onze moderne samenleving vrijwel totaal onnodig is.

In 2016 kwam ik, Rowan, een video tegen van een kreupele stier genaamd Dudley. 🐮 Deze stier was door mensen gered van de slacht en kreeg een pootprothese, waardoor hij kans op een nieuw leven kreeg. Tijdens het kijken van die video draaide er iets om in mij; ik zei letterlijk tegen mezelf: "Dit is gewoon hartstikke waar!" - Een stier of koe is net als een hond. En waarom is een varken dan niet net als een kat? En waarom is een kip dan niet net als een konijn? Want is nou eigenlijk het verschil? Al deze dieren leven, hebben emoties en genieten van hun omgeving als ze die mogelijkheid krijgen. Waarom zou de één dan onnodig moeten lijden, terwijl de ander letterlijk in de watten wordt gelegd?

Ik vertelde Saran over mijn "eye-opener." Saran aarzelde in het begin - immers geboren en opgegroeid in het platteland van Mongolië - maar al snel kwamen we tot de conclusie dat het onnodige gebruik van dierlijke producten, in de basis vlees en zuivel, niet meer past bij ons moderne leven. Saran zette de stap naar plantaardig eten in eerste instantie meer met het idee dat vlees- en zuivelproducten hier zo extreem in massa geproduceerd worden, en de kwaliteit vaak niet te achterhalen is. Maar al snel kwam ook het besef, dat het gebruik van dierlijke producten steeds minder nodig lijkt. En zo leven wij sindsdien.

Conclusie

Dus zo belanden we weer bij Altai; Terug naar de basis. Echter, wij leven niet in een extreem klimaat op uitgestrekte vlaktes, waar het een grote uitdaging is om het hele jaar genoeg groenten te verbouwen. Wij wonen in een moderne samenleving, en onze gasten ook. Dus is veganisme een privilege? Aan de ene kant wel, maar aan de andere kant is dat niet waar veganisme om draait; in de basis betekend het, nogmaals, het gebruik van dieren zo veel als mogelijk beperken. Maar er is wel een privilege, en dat is dat wij hier gewoonweg veel makkelijker toegang hebben tot bepaalde dingen. Dat privilege moeten we dus ook gebruiken. Het kritiek dat veganistisch eten duur is, is ook niet geheel waar; de basis van een veganistisch dieet is gebaseerd groenten, peulvruchten, fruit, noten en granen. Meestal redelijk betaalbaar, mits je ook met de seizoenen mee eet. Je kan het natuurlijk zo luxe maken als je zelf willt. Het probleem in de huidige supermarkten hier zit hem vaak in het feit dat minder gezonde producten vaak juist veel te goedkoop zijn. Stof tot nadenken dus.

Je moet je dus, als veganist of niet-veganist, ook wel beseffen dat veganisme nog niet overal ter wereld een mogelijkheid is. Maar wist je dat er in Mongolië ook jaarlijks Vegan Food Festivals georganiseerd worden, en er zelfs diverse vegan restaurants zijn? Als het zélfs daar kan 😉 -Maar op dit moment leven we gewoon nog in Nederland; Hier hebben wij de mogelijkheid om het hele jaar plantaardig te eten en te eten wat past in het seizoen. En dat doen we ook bij Altai, met in ons achterhoofd het respect voor authenticiteit, cultuur en traditie. Die combinatie proberen wij onze gasten te presenteren, en de afgelopen jaren met veel succes. We hebben nog geen enkele keer gehoord dat gasten niet immens genoten hebben van Saran’s plantaardige kookkunsten! Zelfs de Mongolen die bij ons te gast waren, erkennen dat deze plantaardige twist op Mongoolse gerechten verrukkelijk is.

Welkom bij Altai. Kom genieten van Saran’s kookkunsten, proef een heerlijk vegan traditioneel Mongools diner of ervaar het koken zelf in een gezellige kookworkshop onder leiding van Saran.

- Saran en Rowan